Door recente aankondigingen bij de begraafplaats en artikelen in de streekkranten (in 2024) is er in de stad en dorpen van de gemeente Molenlanden wat onrust ontstaan over het ruimen van graven. Omdat het in de praktijk soms iets anders gaat dan wat er in de raadsvergaderingen gezegd en besloten is, probeer ik (Begrafenisonderneming Stam) een uitleg te geven in eenvoudige bewoordingen.

Belangrijk: Alleen vervallen graven worden geruimd
Een bestaand graf kan vervallen als:
1. De uitgiftetermijn verstreken is en er niet verlengd wordt.
2. Er geen rechthebbende meer bij de gemeente bekend is.
3. Een grafsteen kapot is en na verzoek van de gemeente niet hersteld wordt.

Bij 1 (uitgiftetermijn)
Een belangrijke vraag is wat de uitgiftetermijn van een graf is.
Bij de uitgifte van een graf geeft de gemeente een grafbrief uit. Daarop staat welke uitgiftetermijn voor dat graf van toepassing is. Die oorspronkelijke uitgiftetermijn verandert niet als er gedurende de looptijd nieuwe regels van toepassing worden.

Op dit moment worden algemene graven uitgegeven voor een periode van 15 jaar.
Als die periode voorbij is, kan er per definitie niet verlengd worden.
In het verleden was dat voor onbepaalde tijd en stond er in de beheersregels dat graven niet geruimd worden. Vanaf 1999 is de uitgiftetermijn in sommige jaren voor 30 jaar, andere jaren voor 20 jaar, voor 10 jaar of voor 15 jaar geweest.

Particuliere graven (in de volksmond "eigen graven") worden, naar keuze, uitgegeven voor een periode van 20, 30 of 50 jaar. Voor 1999 was dat voor onbepaalde tijd (in de volksmond een "eeuwig graf"). Als die periode voorbij is, zal de gemeente de rechthebbende / eigenaar benaderen met de vraag voor verlenging. Als er verlengd wordt,  wordt er een rekening als bewijs van verlenging verstrekt zodat de nieuwe einddatum zichtbaar is. Als er niet verlengd wordt, vervalt het graf.

Kindergraven worden uitgegeven voor onbepaalde periode. Zelfs daar waar in het verleden bij de uitgifte ervan geen onbepaalde periode van toepassing was, is dat nu met terugwerkende kracht zo vastgesteld.

Aan het verlengen van grafrechten zijn kosten verbonden (in 2024 ongeveer 2.000 euro voor 10 jaar).
Die kosten zijn inclusief het verplichte onderhoud van het graf en de gehele begraafplaats.
In het verleden was het mogelijk om te kiezen voor het jaarlijks betalen of éénmalig afkopen van de onderhoudskosten. Mensen die destijds niet afgekocht hebben en nu nog steeds jaarlijks betalen voor een graf kunnen dat alsnog afkopen voor 20, 30 of 50 jaar.

Bij 2 (rechthebbende):
Vaak vergeten kleinkinderen bij het overlijden van hun ouders dat die ouders rechthebbende waren op het graf van opa en oma. Als dat vergeten wordt is er bij de gemeente geen rechthebbende meer bekend (de gemeente gaat niet op zoek naar nabestaanden).
Als de rechthebbende van een graf (in de volksmond de "eigenaar van het graf") is overleden, plaatst de gemeente een groen bordje bij het graf met het verzoek om kontakt op te nemen met de gemeente.
Ook al voor er een bordje bij het graf staat kunnen nabestaanden een verzoek tot overschrijving doen. Ook als de rechthebbende nog in leven is, kan een graf worden overgeschreven.
De kosten voor overschrijven zijn 25,40 euro (in 2024).
Overschrijven van een graf heeft geen gevolgen voor het nog lopende grafrecht. De einddatum van het lopende grafrecht blijft gewoon staan, ook een graf voor onbepaalde periode blijft voor onbepaalde periode.
Een graf kan dus steeds op een volgende generatie worden overgeschreven.

Een rechthebbende kan ook afstand doen van een graf. Meestal is het dan zo dat een volgende generatie geen belang bij het graf heeft of niet wil betalen voor verlenging, waardoor het grafrecht komt te vervallen.

Bij 3 (grafsteen kapot):
In de praktijk komt dit zelden voor. De oorzaak is soms van buiten af (hevige storm of hagel); soms van binnenuit (door vocht en vorst kunnen scheurtjes ontstaan die uiteindelijk een breuk veroorzaken). Als een kapotte steen gevaar voor bezoekers of risico voor andere stenen kan veroorzaken, zal de gemeente een steen onmiddellijk verwijderen.
Als een grafsteen kapot is, zal de gemeente aan de rechthebbende verzoeken om de steen te herstellen. Als de rechthebbende geen opdracht tot herstel geeft, kan de gemeente het restant van de steen geheel verwijderen en is het graf dus "bovengronds geruimd".
Hiermee wordt dus niet bedoeld een steen waarvan de letters niet goed meer leesbaar zijn.
Een steen die door werking van de ondergrond scheef gaat staan, wordt door de gemeente weer recht gezet (losse keien of bloembakjes zijn hiervan uitgezonderd).

Wat gebeurd er bij het ruimen van een graf?
In eerste instantie wordt de grafsteen verwijderd (men noemt dit "bovengronds ruimen"); de overledenen blijven dus nog in het graf liggen maar zonder aanduiding. Alleen in de begraafplaatsadministratie is nog bekend wie er in dat graf ligt.

Na verloop van enige tijd, dan kan soms na meer dan een jaar zijn, worden de lichaamsresten (botten) uit het graf verwijderd en in een verzamelgraf, op dezelfde begraafplaats, herbegraven.
Voor bezoekers is niet altijd zichtbaar waar dat verzamelgraf is. Waar het verzamelgraf wel zichtbaar is, staat er een duidelijke aanwijzing. Zoals op de begraafplaats aan de Schoonenburglaan in Nieuw-Lekkerland waar een stenen monument staat. Op dat stenen monument kan door de gemeente een koperen plaatje aangebracht worden om de gedachtenis aan de overledene voort te zetten (in 2024 kost dat 140,00 euro voor een periode van 15 jaar).

Het is zeer ongebruikelijk dat geruimde lichaamsresten van het begraafplaatsterrein worden verwijderd / afgevoerd.

Het geruimde graf, wat dan dus leeg is, kan weer opnieuw uitgegeven worden voor het begraven. Er is daarbij geen relatie tussen de nabestaanden van het geruimde graf en de nabestaanden van hetzelfde opnieuw uitgegeven graf.
Gedurende de tijd dat een geruimd graf leeg is, kan het op verzoek worden toegewezen. Bijvoorbeeld nabestaanden die voorkeur hebben voor het begraven in de buurt van al veel eerder overleden familieleden of bekenden. Of omdat het een "mooi plekkie" is.

In de loop van de jaren zijn de regels, vooral door gemeentelijke herindelingen, meerdere keren veranderd. Dus soms zijn er nog afwijkende overgangsregels. Ook kan het zijn dat bepaalde regels in een voormalige gemeente iets eerder of later ingevoerd zijn dan in de andere gemeente. Die voormalige gemeenten zijn nu wel allemaal onderdeel van Molenlanden.
Aan deze beschrijving kunnen geen rechten ontleend worden. De gemeente is beheerder van de begraafplaats en bepaalt wat er wel of niet gebeurd en wat er wel of niet toegestaan is. Wat hier staat is een vertaling van de ambtelijke regels en een uitleg van de werkwijze in de praktijk.